مراحل بررسی طرح های صنعتی

دوره تکامل پروژه شامل مراحل "پیش از سرمایه گذاری"،"سرمایه گذاری" و "اجرا" است. هریک از این سه مرحله خود به دوره هایی قابل تقسیم است که برخی از آنها در برگیرنده فعالیت های صنعتی مهمی می باشد.

دوره تکامل پروژه شامل مراحل "پیش از سرمایه گذاری"،"سرمایه گذاری" و "اجرا" است. هریک از این سه مرحله خود به دوره هایی قابل تقسیم است که برخی از آنها در برگیرنده فعالیت های صنعتی مهمی می باشد.

الف) بررسی های "پیش از سرمایه گذاری"

در مرحله "پیش از سرمایه گذاری" عملیات مشابهی وجود دارد که گاه ممکن است حتی در مرحله سرمایه گذاری نیز انجام آنها ضروری گردد. پس ابتدا دوره های مختلف مراحل سرمایه گذاری و عملیاتی و همچنین فعالیت های آغازین مورد بررسی قرار می گیرد. زیرا این عملیات بر ماهیت و دامنه مطالعات "پیش از سرمایه گذاری" اثر می گذارد.

ب) مرحله سرمایه گذاری (احداث)

مرحله احداث یا سرمایه گذاری در یک واحد تولیدی کوچک که برای تولید یک نوع قالب (مثلاً ریخته گری) و یا یک قطعه مشخص طرح ریزی شده است با سرمایه گذاری در یک واحد بزرگ (مثلا کارخانه فولاد) تفاوت قابل ملاحظه ای دارد. با فرض اینکه یک فعالیت صنعتی پیش بینی شده، مستلزم ساخت کارخانه و نصب ماشین آلات و تجهیزات است، در این حالت سرمایه گذاری را می توان به طور وسیع به شکل زیر تقسیم کرد:

1.  تهیه پروژه طراحی مهندسی
2.  کسب مجوزها و طی مراحل اداری لازم
3.  انجام مذاکرات و انعقاد قراردادها
4.  ایجاد، ساخت و استقرار تسهیلات
5.  جذب نیروی انسانی و آموزش مقدماتی
6.  بهره برداری آزمایشی

هرکدام از موارد ششگانه فوق در ادامه توضیح داده می شوند.

1- تهیه پروژه طراحی مهندسی:

شامل تدوین برنامه زمان بندی اجرای طرح، تعیین محل اجرای طرح ،تهیه پیش نویس ها و طرح کارخانه، طراحی تخصصی کارخانه و انتخاب نهایی تکنولوژی و تجهیزات مناسب می باشد.

2- کسب مجوزها و طی مراحل اداری لازم:

اخذ مجوزهای اولیه مانند جواز تاسیس، ثبت شرکت و نیز موافقت اصولی و گذراندن مراحل اداری مرتبط در این زمینه.

3- مذاکرات و عقد قراردادها:

تعهدات قانونی در رابطه با تامین مالی پروژه، کسب تکنولوژی، ساختمان کارخانه، تاسیسات و تهیه ماشین الات و تجهیزات برای مرحله عملیاتی را در بر می گیرد. اینگونه تعهدات قانونی مشتمل بر: عقد قراردادها بین سرمایه گذار از یک طرف و موسسات مالی، مشاورین، مهندسین، عرضه کنندگان، شرکاء و... از طرف دیگر است.

مذاکرات و عقد قراردادها در تمام مراحل سرمایه گذاری صورت می گیرد به جز طرح های "تحویل کامل" که برای انجام یک پروژه روش آسان، با مشکلات کمتر ولی با هزینه سنگین تر است.

4- مرحله ایجاد، ساخت و استقرار تسهیلات:

متضمن آماده سازی محل احداث کارخانه، ساختمان بناها و سایر کارهای ساختمانی همراه با نصب تاسیسات و تجهیزات بر طبق برنامه ریزی ها و جداول زمانی مناسب است.

5- مرحله جذب و آموزش نیروی انسانی:

لازم است همزمان با مرحله استقرار تسهیلات آغاز شود زیرا  با رشد قابلیت و کارایی در عملیات کارخانه مرتبط و نیز زمانبر است.

6- مرحله بهره برداری آزمایشی:

مرحله راه اندازی پروژه و شروع به کار معمولاً دوره ای کوتاه است ولی از لحاظ فنی این مرحله از حساسیت و اهمیت بسیاری برخوردار است. این مرحله در واقع مراحل و دوره های قبلی را به مرحله عملیات پروژه متصل می سازد. موفقیت در این مرحله نشان دهنده آن است که برنامه ریزی و اجرای پروژه از کارایی کافی برخوردار بوده، آینده موفقیت آمیزی برای کل برنامه پیش بینی می شود. مرحله سرمایه گذاری مستلزم تعهدات مالی بسیار سنگین است و انجام هرگونه اصلاحات اساسی در پروژه نیز اثرات مالی قابل توجهی را به دنبال دارد. برنامه ریزی زمانی غلط و تاخیر در ساختمان و تحویل و شروع کار و... هر کدام بدون شک منجر به افزایش هزینه های سرمایه گذاری می شود، حتی ممکن است موجودیت کل پروژه را تحت تاثیر قرار دهد. در مرحله پیش از سرمایه گذاری کیفیت و اعتبار طرح از عامل زمان مهمتر است اما در مرحله سرمایه گذری عامل زمان از اهمیت بیشتری برخوردار است.

6 قدم برای تسهیل سرمایه‌گذاری صنعتی

ج) مرحله عملیاتی

مسائل و مشکلات مرحله عملیاتی را باید از دو دیدگاه کوتاه مدت و بلندمدت مورد بررسی قرار داد. مشکلاتی که ممکن است در کوتاه مدت یعنی در مراحل اولیه راه اندازی طرح و شروع عملیات ظاهر شوند غالباً با مسائل مرتبط با به کارگیری تکنولوژی، راه اندازی و کارکرد ماشین الات و تجهیزات و یا فقدان نیروی متخصص و عدم بازدهی مطلوب نیروی کار درگیر می شود.

بروز اینگونه مشکلات تقریباً قطعی است و لازم است در این مرحله علاوه بر پیش بینی مشکلات احتمالی، برای اصلاح اقدامات و رفع مشکلات نیز تدابیری اندیشیده شود، مشکلاتی که در بلند مدت ظاهر می شوند از یک سو به هزینه های تولیدی و از سویی دیگر به درآمد حاصل از فروش مربوط می شود که هر دو با پیش بینی های مرحله "پیش از سرمایه گذاری" ارتباط مستقیم دارد.

چنانچه یک چنین برنامه ریزی غلط باشد و پیش بینی مشکلات احتمالی، برای اصلاح اقدامات و رفع مشکلات نیز تدابیری اندیشیده شود. مشکلاتی که در بلندمدت ظاهر می شوند از یک سو به هزینه های تولیدی و از سویی دیگر به درآمد حاصل از فروش مربوط می شود که هر دو با پیش بینی های مرحله" پیش از سرمایه گذاری" ارتباط مستقیم دارد. چنانچه یک چنین برنامه ریزی غلط باشد و پیش بینی هزینه های تولیدی و یا برآورد درآمد یک پروژه صنعتی در مرحله "پیش از سرمایه گذاری" ارتباط مستقیم دارد. چنانچه یک چنین برنامه ریزی غلط باشد و پیش بینی هزینه های تولیدی و یا برآورد یک پروژه صنعتی در مرحله "پیش از سرمایه گذاری" به طور صحیح صورت نگرفته باشد، اصلاح فنی – اقتصادی مشکلات، بسیار مشکل و پرهزینه خواهد بود.

منبع:مدیریت طرح های توسعه 

نویسنده: دکتر حبیب الله جوانمرد