با افزایش جمعیت در کشورهای در حال توسعه و تغییر عادات غذایی به سمت مصرف بیشتر منابع پروتئینی مانند گوشت و لبنیات، تقاضا برای خوراک دام و محصولات زراعی نیز افزایش یافته است. این روند، نیاز به کودهای فسفاته را برای بهبود عملکرد محصولات زراعی بیشتر کرده است.

معرفی کود سوپر فسفات تریپل 

صنعت کشاورزی در کشورهای پیشرفته دستخوش تحولات گسترده‌ای شده و استفاده از ترکیبات مختلف باعث افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی شده است. یکی از کودهای مهم در این زمینه، کود سوپر فسفات تریپل (TSP) است که برای تأمین فسفر، یکی از عناصر حیاتی رشد گیاهان، استفاده می‌شود. این کود که به‌صورت پودری و گرانولی عرضه می‌شود، مقدار قابل‌توجهی فسفر را در اختیار گیاه قرار می‌دهد و به‌ویژه برای خاک‌های فقیر از نظر فسفر مناسب است.

کود سوپر فسفات تریپل (TSP) یکی از منابع مهم فسفر برای خاک‌هایی است که دچار کمبود این عنصر حیاتی هستند. این کود با غلظت بالای فسفر (17-23%) و حلالیت بالا، امکان جذب آسان‌تر فسفر را برای ریشه گیاهان فراهم می‌کند. تولید آن از ترکیب اسید فسفریک و سنگ فسفات انجام می‌شود و به دو شکل پودری و گرانولی در بازار عرضه می‌شود.

دلایل مصرف 

• غنی بودن از فسفر و دسترسی ۹۰ درصدی فسفر محلول برای گیاهان.
• فاقد نیتروژن، که آن را برای گیاهان کم‌نیاز به نیتروژن مانند یونجه و لوبیا مناسب می‌کند.
• حاوی ۱۵ درصد کلسیم، که می‌تواند کمبود این عنصر را در خاک جبران کند.
این ویژگی‌ها کود سوپر فسفات تریپل را به انتخابی مناسب برای افزایش بهره‌وری زمین‌های زراعی و رفع نیازهای غذایی گیاهان تبدیل کرده است.

مزایا

کود سوپر فسفات تریپل (TSP) با عناصر مختلفی مانند آهن و منگنز واکنش داده و فسفر محلول را تثبیت می‌کند. با غلظت بالای فسفر، استفاده از مقدار کمی از این کود می‌تواند نیاز زراعی زمین‌ها را برآورده کند. علائم کمبود فسفر در گیاه شامل کاهش رشد، کم شدن گلدهی، کاهش تعداد برگ و شاخه‌ها، و ترش شدن شیره میوه است که این مشکلات می‌توانند کیفیت انبارداری محصولات را نیز کاهش دهند.

نحوه مصرف 

• پیش از کاشت: کود باید به‌طور یکنواخت روی خاک پخش و مخلوط شود. این روش بیشتر برای خاک‌هایی با فسفر متوسط یا پایین مناسب است.
• روش نواری: در خاک‌های بسیار فقیر از فسفر، کود به‌صورت نواری و در نزدیکی بذر در زمان کاشت استفاده می‌شود که بهره‌وری بالاتری دارد.

 

 

زمان و نحوه مصرف کود فسفات تریپل برای محصولات کشاورزی

درختان میوه: بهترین زمان مصرف کود فسفات تریپل برای درختان میوه، در مرحله پیش از شروع رشد جدید (اوایل بهار) است. مقدار توصیه‌شده برای هر درخت 1 تا 2 کیلوگرم به صورت چالکود یا جایگذاری نواری است.
مزارع: این کود اغلب در مرحله کاشت یا پیش کاشت استفاده می‌شود. قبل از کاشت، همراه با شخم به خاک اضافه می‌شود و پس از کاشت در فاصله مناسب از بذر قرار می‌گیرد تا از مسمومیت و کاهش جوانه‌زنی جلوگیری شود.
برنج: کود فسفات تریپل به صورت پایه و همراه با سایر کودها مخلوط می‌شود و تأثیرات مثبتی بر ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، وزن و طول خوشه و شاخص برداشت دارد.
گندم: مصرف این کود پیش از کاشت برای تقویت ریشه و ساقه، در مرحله جوانه‌زنی برای بهبود رشد، و در زمان ساقه‌دهی برای افزایش استحکام ساقه توصیه می‌شود. علائم کمبود فسفر شامل بنفش شدن ساقه و برگ و کاهش رشد است.
پسته: برای درختان پسته، مصرف در اوایل بهار قبل از رشد جدید موجب تقویت گل‌دهی و تولید آجیل می‌شود.

میزان مصرف 

در مزارع، 300 تا 400 کیلوگرم در هکتار و در باغات، 1 تا 2 کیلوگرم برای هر درخت توصیه می‌شود. مصرف بیش از حد می‌تواند به آلودگی آب و رشد جلبک‌ها منجر شود.

 

بازار جهانی 

در سال ۲۰۲۲، ارزش بازار جهانی کودهای فسفاته به ۶۲.۲۵ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود با نرخ رشد سالانه ۶.۱۰ درصد، تا سال ۲۰۳۲ به ۱۱۲.۵۴ میلیارد دلار برسد. این رشد به دلیل تقاضای فزاینده برای محصولات زراعی و توسعه زمین‌های باغبانی برای تأمین غذای جمعیت رو به رشد جهان است.

دلایل افزایش تقاضا

با افزایش جمعیت در کشورهای در حال توسعه و تغییر عادات غذایی به سمت مصرف بیشتر منابع پروتئینی مانند گوشت و لبنیات، تقاضا برای خوراک دام و محصولات زراعی نیز افزایش یافته است. این روند، نیاز به کودهای فسفاته را برای بهبود عملکرد محصولات زراعی بیشتر کرده است.

فرآیند تولید

فرآیند تولید کود سوپر فسفات تریپل (TSP) به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرمصرف‌ترین کودهای فسفره شامل چندین مرحله کلیدی است. ابتدا اسید سولفوریک با سنگ فسفات (خاک فسفات) وارد واکنش می‌شود تا اسید فسفریک تولید شود. در این مرحله، واکنش بین اسید سولفوریک و خاک فسفات منجر به تشکیل ترکیبات گچی می‌شود که باید از اسید فسفریک جدا شوند. این اسید فسفریک سپس به عنوان ماده اولیه برای تولید TSP مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در مرحله بعد، اسید فسفریک خالص به نسبت‌های معین با آپاتیت یا همان خاک فسفات تازه مخلوط می‌شود. این فرآیند منجر به تولید مونوکلسیم فسفات می‌شود، ترکیبی که عیار فسفر بالایی دارد و به‌راحتی در دسترس گیاه قرار می‌گیرد. نتیجه این فرآیند، تولید کود سوپر فسفات تریپل با غلظت بالای فسفر است که برای کاربردهای کشاورزی ایده‌آل محسوب می‌شود.

 

شماتیک تولید کود سوپر فسفات تریپل

 

 

تهیه شده در گروه مطالعات سپینود شرق