بررسی و ارزیابی امکانسنجی-طرح توجیهی فنی اقتصادی- احداث پایانه نفتی در منطقه ویژه اقتصادی بندر خلیج فارس
کارفرما: گروه راهبران اقتصادی آرمان
معرفی صنعت بانکرینگ(Bunkering)
بانکرینگ مجموعه‌‌ای از عملیات سوخترسانی به کشتیها و سایر شناورهای دریایی است که به دو صورت سوخترسانی بر روی دریا با استفاده از شناورهای خاص و یا پهلوگیری بارج های سوخت رسان به کشتی در اسکله در زمان بارگیری و تخلیه و در موارد بسیار نادر پهلوگیری کشتی ها به اسکله برای سوخترسانی صورت می‌پذیرد. همچنین به موازات بانکرینگ خدمات جانبی دیگری نظیر جایگزینی و نقل و انتقال پرسنل، خدمات هتلینگ، تعمیرات و تأمین قطعات مورد نیاز کشتیها، تهیه آذوقه و مایحتاج خدمه و کارکنان کشتی صورت می گیرد و در این گزارش به اینگونه خدمات، خدمات جانبی بانکرینگ اطلاق می شود. سوخت مصرفی کشتیها عمدتاً نفت کوره (مازوت) و بعضاً گازوییل است. سالانه ده‌‌ها هزار کشتی بزرگ تجاری، نفت‌کش‌‌های غول‌‌پیکر و سایر شناورهای دریایی در آب‌‌های دنیا تردد می‌کنند. بنادر سنگاپور، رتردام هلند و فجیره امارات متحده عربی و نیز بنادر کشورهای آمریکا و چین، پیشروان صنعت بانکرینگ در جهان هستند. بندر فجیره امارات به‌عنوان مهمترین بندر حوزه خلیج فارس و دریای عمان و سومین بندر بزرگ جهان، با حجم بانکرینگ 40 میلیون لیتر (حدود 36000 تن ) در روز، اصلی‌‌ترین بازیگر در بازار بانکرینگ این منطقه است.
سوخت مورد استفاده در بانکرینگ
سوخت کشتیها نیز به سه دسته HFO، MGO و MDO تقسیم می‌شوند که به ترتیب به نام‌های نفت کوره سنگین، گازوییل دریایی و نفت دیزل دریایی شناخته می‌شوند. لازم به توضیح است که مورد اول به منظور رانش کشتیها و مورد دوم جهت استفاده دیزل ژنراتورها و در مواردی بویلرهای کشتیها به کار می‌روند.
در صنعت بانکرینگ، دو نوع سوخت اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد: نفت گاز و نفت کوره. سوخت IFO 380 و IFO 180 سوخت‌های ارجح هستند. سوخت IFO 380 در مقایسه با دیگر انواع سوخت کشتی، نسبتاً ارزان‌تر است که به آسانی در بازار معامله می‌شود. اکثر موتور کشتیها قادر به استفاده ازسوخت IFO 380 هستند ، لذا در حال حاضر محبوب‌ترین سوخت‌ها در بازار بانکرینگ IFO 380 است و به احتمال زیاد تقاضای این محصول رشد خواهد داشت.
بررسی وضعیت جهانی صنعت بانکرینگ
سالانه حدود 200 میلیون تن نفت‌كوره در سطح جهان به صورت بانكر به كشتی‌ها فروخته می‌شود و پیش‌بینی می‌گردد كه این رقم تا سال 2030 به 400 میلیون تن افزایش یابد. سنگاپور بزرگترین بندر سوخت رسان در دنیا است. فجیره در امارات متحده عربی دومین بندر بزرگ سوخت در جهان است. این بندر دارای موقعیت استراتژیک در تقاطع خطوط حمل و نقل بین شرق و غرب است. روتردام، در هلند، سومین بندر سوخت و بزرگترین بندر در اروپا است. بندر هنگ کنگ و بندر آنتورپ در مرتبه چهارم و پنجم قرار داردند. دیگر بنادر مهم عبارتند از بوسان (کره جنوبی)، جبل‌الطارق، پاناما، Algeciras (اسپانیا)، لس‌آنجلس/لانگ بیچ (آمریکا) و شانگهای (چین). در نتیجه، تقاضای نفت منطقه در بخش سوخترسانی دریایی در چند کشور متمرکز شده است. حدود 80 درصد فعالیت بانكرینگ جهان تنها در ده بندر مهم صورت می‌گیرد و 22 درصد از بازار بانكرینگ جهان تنها در سه بندر متمركز است كه بندر فجیره در خاورمیانه یكی از آن سه بندر است.
توانمندی‌های بالقوه ایران در صنعت بانکرینگ
توانمندی‌های بالقوه ایران در صنعت بانکرینگ عبارتند از:
- برخورداری از حجم قابل توجه نفت کوره تولیدی توسط پالایشگاه‌ها و صادرات آن
- طول مرز آبی کشور ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰ کیلومتر می‌باشد
- مالکیت تمامی بنادر ساحلی شمالی خلیج فارس شامل آبادان، خرمشهر، ماهشهر، عسلویه، بوشهر، بندرعباس و دریای عمان، چابهار، و جزایر خارک، قشم، لاوان، کیش که در مسیر تردد کشتیها
- کلیه کشتی‌های عبوری و نفتکش‌ها به مقصد کشورهای عراق، کویت، عربستان، امارات، قطر، بحرین و عمان که وارد خلیج فارس می‌شوند به اجبار باید از سواحل جنوبی قشم عبور نمایند
- آبخور بسیار مناسب و عمیق جزایر جنوبی ایران نسبت به جزایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس
- موقعیت استراتژیک جزایر قشم و لارک از نقطه نظر بانکرینگ که یکی از مهمترین عوامل می باشد.
وضعیت بانکرینگ در ایران
در منطقه خلیج فارس به‌عنوان یکی از مناطق استراتژیک و مورد توجه در دنیا، رقابت شدیدی در اجرای عملیات سوخترسانی به کشتیها برقرار است. حجم بانکرینگ مواد سوختی (نفت کوره و نفت گاز) به منظور تامین سوخت مورد نیاز کشتی‌های عبوری در دریای عمان و خلیج‌فارس در سال 93 چیزی حدود 3.7 میلیون تن بوده است که از این مقدار 3.5 میلیون تن نفت کوره و 125 هزار تن آن نیز گازوییل بوده است. به عبارت دیگر بیش از 96% سوخت مورد نیاز بانکرینگ نفت کوره یا مازوت می‌باشد.
هدف کلی بخش فرآیند پروژه
-دریافت نفت‌کوره از خط لوله پالایشگاه بندرعباس و اسکله با ظرفیت 1000 مترمکعب در ساعت
-دریافت نفت کوره از اسکله‌ها با ظرفیت 2 هزار متر مکعب در ساعت (با ایجاد خطوط لوله عمومی خط انتقال)
-دریافت و ارسال سایر فرآورده‌ها از اسکله با ظرفیت 1000 مترمکعب در ساعت (با ایجاد خطوط عمومی خط انتقال)
-دریافت و ارسال کلیه فرآورده‌ها از تانکرهای حامل سوخت
تاریخچه تولید نفت گاز و نفت کوره در کشور
نفت کوره و نفتگاز در پالایشگاه‌های کشور تولید می‌شوند و به‌عنوان محصولات جانبی پالایش نفت خام هستند. این پالایشگاه‌ها، نفت خام را دریافت و پس از تقطیر و جداسازی آن به برش‌های مختلف با ارزش نفتی تبدیل می‌کنند.
بازار هدف طرح توجیهی
بازار هدف طرح پس از تامین نیاز داخل، كشورهاي ارمنستان، نخجوان، عراق، افغانستان و پاكستان می‌باشد.
تهیه شده در موسسه مطالعاتی سپینود شرق
طرح توجیهی فنی اقتصادی(امکانسنجی) انرژی, نفت و گاز
طرح توجیهی فنی اقتصادی (امکانسنجی)بخش خدمات
