طرح توجیهی چیست؟

در این مقاله با بخشهای مختلف طرح توجیهی که شامل تحلیل بازار ، تحلیل فنی و تحلیل مالی است آشنا میشوید .

آخرین ویرایش :  شهریور 1399

گزارشی که توجیه‌ پذیری یک طرح را در ابعاد مختلف از قبیل بازار، فنی و مالی مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهد، گزارش طرح توجیهی(معادل واژه انگلیسی Feasibility Study Report) نام دارد. طرح توجیهی ابعاد مختلف یک پروژه از قبیل بازار، فنی و مالی را بررسی کرده و به سه قسمت تقسیم می‌شود. بخش‌های طرح توجیهی را می‌توان به صورت زیر شرح داد:

1-    مطالعه بازار یا Market Study: که در آن ابعاد مختلف بازار محصولِ طرح توجیهی بررسی می‌شود. این ابعاد عبارتند از کمبود، بازار هدف، عرضه، تقاضا و 

 

2-    توجیه‌پذیری فنی یا Technical Feasibility : به منظور بررسی ابعاد فنی طرح توجیهی همچون فناوری، ظرفیت، محل اجرا، ماشین آلات و تجهیزاتِ تولید و ساختار اجرائی طرح انجام میشود. 

 

3-    تجزیه و تحلیل مالی یا Financial Analysis: به منظور بررسی و آنالیز ابعاد مختلف مالی و سودآوری طرح توجیهی صورت می‌گیرد. 

 

مطالعۀ امکان‌پذیری یا ایجاد طرح توجیهی نخستین گام هر طرحی است. این کار به‌منظور یافتن نقاط ضعف و قوت یک پروژۀ پیشنهادی یا یک تجارت موجود، تعیین منابع موردنیاز و چشم‌انداز موفقیت انجام می‌شود. به زبان ساده به این سؤال پاسخ می‌دهد که آیا طرح شما ارزش صرف وقت، تلاش و منابع مالی را دارد یا خیر.

 

فرمت طرح توجیهی

 

 گزارش طرح توجیهی 

 

گزارشی که توجیه‌ پذیری یک طرح را در ابعاد مختلف از قبیل بازار، فنی و مالی مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهد، گزارش طرح توجیهی یا Feasibility Study Report نام دارد. این گزارش متشکل از سه بخش است که در زیر به هر یک از آنها می پردازیم:

 

 

مطالعات بازار 

وجود محصولات و خدمات برای طرح‌ها و پروژه‌های مختلف، ضرورت دارد. از طرفی نیز هدف از اجرای طرح توجیهی ارائه محصولات مطابق با میل مصرف‌کننده در بازارها است که باید بازارهای مصرفِ محصول، به دقت بررسی و آنالیز شوند و پس از آن، هدف مورد نظر باید مورد بررسی قرار بگیرد. برخی موارد در مطالعات بازار طرح توجیهی حائز اهمیت هستند که عبارتند از تعیین آمار مربوط به میزان تولید، واردات، تقاضا، صادرات و مصرف محصول مورد نظر طی سال‌های مختلف در کشور و نیز پیش‌بینی این موارد در آینده. به منظور پیش‌بینی تقاضا به ‌عنوان یک مولفه مهم در مطالعه بازار، موارد زیر اثرگذار می‌باشند: 

-    بررسی آمار و اطلاعات قابل دسترسی 

-    بررسی انواع محصولات که عبارتند از کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای

 

 

روش‎ها‎ی مختلف پیش‌بینی تقاضای محصول در طرح توجیهی برای آینده 

1-    روش تداوم روند گذشته 

اگر تصور کنید که روند تغییر پارامتر مورد نظر در آینده، به روند سال‌های قبل شباهت دارد، باید رشد متوسط سال‌های گذشته، جهت پیش‌بینی میزان پارامتر استفاده‎ شود. این روش به دلیل سهولت و راحتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضمن اینکه در برخی موارد، استنادِ صرف به روند سال‌های قبل، گمراه کننده است. چرا که تغییرات و تحولات تکنولوژیکی، فرهنگی و سلیقه‌ای و تحولات جمعیتی در روند تغییر پارامتر تاثیرگذار می‌باشد.

2-    روش مصرف سرانه 

روش مصرف سرانه در طرح توجیهی با هدف پیش‌بینی تقاضای محصول در سال‌های آینده کاربرد دارد. در این روش می‌توان به راحتی متوسط نرخ رشد مصرف سرانه در سال‌های گذشته را برآورد کرد. پیش‌بینی تقاضا با توجه به متوسط نرخ رشد سرانه و نرخ رشد جمعیت صورت می‌گیرد. 

3-    روش ضریب مصرف 

روش ضریب مصرف، پیش‌بینی تقاضا برای کالاهای واسطه‌ای است که به منظور تولید سایر محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرد. به گونه‌ای که با در اختیار داشتن ضریب مصرف محصول و پیش‌بینی تولید یک کالا، می‌توان میزان تقاضای محصول مورد بررسی طرح توجیهی را پیش بینی کرد. روش ضریب مصرف که با تعیین ضریب مصرف محصول و پیش‌بینی تولید کالای مصرف‌کننده در سال‌های آینده همراه است، روش مناسبی برای افزایش راندمان شرکت‌ها به شمار می‌رود. 

4-    فرایند مارکو 

در روش مارکو از نظرسنجی، برای کالاهای جدید یا نوع خاصی از کالاهای موجود که نیازمند بررسی رفتار مصرف‌کنندگان محصول طرح توجیهی اعم از افراد یا گروه‌های درآمدی و یا صنایع مصرف‌کننده محصول واسطه‌ای است، استفاده می شود. از طریق این روش می‌توان از پرسشنامه، مطالعه میدانی و یا مصاحبه و نظر‌سنجی پیرامون تقاضای کالا استفاده کرد. 

 

5-    روش روند متغیر 

 روش روند متغیر با هدف روند تغییرات مصرف یک کالای معین برحسب مورد انجام می‌شود که در ارتباط با تغییر درآمد ملی می‌باشد و ممکن است هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده آن از قبیل سرمایه‌گذاری ملی، مصرف ملی، اعتبارات خاص برنامه‌ای و بودجه خانوار را بررسی کند. این روش به دلیل تحول شرایط اقتصادی و اجتماعی و همچنین تحول الگوهای مصرفی ناشی از آنها، کاربرد دارد و در نگارش طرح توجیهی جهت بررسی ارتباط و مقایسه بین روند مصرف محصول، رابطه همبستگی را نشان می‌دهد. در یک تناسب ساده، میزان روند تغییرات مصرف کالا و روند تغییر فاکتورهای انتخابی در دوره گذشته مبرهن و واضح است. بنابراین میزان روند تغییرات مصرف کالا در آینده به راحتی قابل محاسبه است. نتیجه حاصل نیز برای پیش‌بینی میزان تقاضای محصول در آینده کاربرد دارد. 

 پس از مشخص شدن میزان عرضه محصول طرح توجیهی که برابر با تولید به اضافه واردات می‌باشد، بررسی آمار و ارقام مربوط به شرکت‌ها و یا جمعیت مصرف کننده محصول مورد نظر ضرورت پیدا می‌کند چرا که با مقایسه میزان عرضه و تقاضای محصول، می‌توان میزان بازار مصرف محصول تولیدی را مشخص‎ کرد و در صورتی که بازار داخل اشباع شده باشد، به معنای تعداد زیاد شرکت‎ها‎ی مشابه و یا عدم وجود بازار مصرف داخلی است. در صورتی که بازار با اشباع یا رقبای بین‌المللی متعدد روبرو شود، برای حل این مشکل می‌توان محصول باکیفیت بسیار بالا تولید و سپس آن را با قیمت پایین عرضه کرد. همچنین انجام فعالیت‎ها‎ی بازرگانی و تبلیغاتی نیز باید در سطح وسیعی انجام شود. 

 

 

 

توجیه پذیری فنی 

 توجیه پذیری فنی طرح توجیهی نیز یکی دیگر از اصطلاحات رایج در این حوزه است. طرح امکان‌ سنجی از لحاظ امکان اجرای آن در بخش توجیه‌پذیری فنیِ گزارش توجیهی، مورد بررسی قرار می گیرد. در این امکان‌سنجی ابتدا بررسی‌های لازم در زمینه چگونگی اجرای طرح، با نام «فاز 1 طراحی انجام گرفته» ارائه می‌شود. طراحی فاز 1 اطلاعات کلی دارد و دربرگیرنده اطلاعات بسیار ریز از قبیل مشخصات زمین محل اجرای طرح، نحوه اجرای عملیات ساختمانی، دانش فنی پروژه، ظرفیت، دستگاه‌ها و تجهیزات مورد نیاز برای تولید، محوطه‌سازی و راه‌سازی، تأسیسات و سایر مواردی می‌باشد که در آن هزینه‌های ثابت سرمایه‌گذاری مد نظر قرار می‌گیرد. 

 در این بخش از گزارش توجیهی، کلیه اطلاعات فنی اجرای طرح توجیهی، در مراحل احداث و بهره‌برداری کسب می‌شود و  اطلاعات مربوط به هزینه‌های سرمایه‌گذاری که شامل هزینه‌های ثابت سرمایه‌گذاری، هزینه‌های قبل از بهره‌برداری و سرمایه در گردش است، به همراه مدارک مستند در بانک بررسی می‌شوند. هزینه‌های سالیانه تولید همچون هزینه‎ها‎یی که برای تأمین مواد اولیه، سوخت، نیروی انسانی، استهلاک، هزینه‌های تأمین مالی، هزینه‌های اداری و خدماتی، زمان‌بندی، نحوه اجرای طرح و ... صرف می‌شوند نیز در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرند.

 

در واقع در مرحلۀ تجزیه‌وتحلیل مالی از یک طرح توجیهی سعی می‌شود به این سؤال پاسخ داده شود که "پروژه از منظر مالی چه وضعیتی خواهد داشت". گام‌هایی در این مرحله وجود دارد شامل موارد زیر هستند: 

• آیا رویکردهای متفاوتی برای تولید محصول وجود دارد؟ 

• بررسی مجدد رویکردهای تکنولوژیکی 

• بررسی تطابق اثرات جانبی هر روش با مسائل کشوری 

• بررسی هزینه‌ای رویکردها 

• انجام تحقیقات به‌منظور حصول اطمینان از امکان‌پذیری فنی 

• انجام تحقیقات به‌منظور حصول اطمینان از امکان‌پذیری فنی 

• انجام تجزیه‌وتحلیل فنی 

• برآورد میزان موجودی موردنیاز 

• زمان‌بندی تولید 

• جزئیات فرآیند تولید 

• انتخاب تجهیزات و ابزار 

• انتخاب تجهیزات و روش‌های حمل‌ونقل 

• تخمین نیروی انسانی موردنیاز 

• تعیین محل اجرای طرح 

• طراحی سازمان تولید و تعیین چیدمان تجهیزات تولیدی و غیر تولیدی 

• تخمین هزینه‌های ناشی از تجزیه‌وتحلیل فنی

 

 

 

 

آنالیز مالی 

طرح توجیهی با هدف کسب سود و منفعت اجرا می‌شود و به همین دلیل دست‌یابی به شاخص و معیار مناسب به منظور تعیین سوددهی و یا عدم سوددهی طرح‌ها بوده است که در طی سال‎ها‎ی گذشته، کارشناسان و اقتصاددانان بزرگ مجموعه‎ای از شاخص‌های مالی و اقتصادی را تعریف و استفاده کرده‌اند. آنالیز مالی در طرح امکان سنجی در گزارشات توجیهی نیز با هدف کسب شاخص‌های مالی و اقتصادی صورت می‌گیرد که نهایتا به تصمیم‌گیری صحیح‎ می‌انجامد. 

فیلم آموزشی طرح امکان سنجی (طرح توجیهی) چیست ؟

 یک نکته اساسی در تجزیه و تحلیل مالی، استفاده از هزینه‌های تولید، درآمد سالیانه پیش‌بینی شده برای طرح و سایر مبانی، هزینه‌های سرمایه‌گذاری، مفروضات مورد نیاز برای انجام محاسبات، صورت گردش وجوه نقد، صورت حساب سود (زیان) و ترازنامه پیش‌بینی شده می‌باشد. برای آزمون مطلوبیت یک طرح‎ امکان سنجی، دو روش مناسب است که شباهت زیادی از نظر ابزارهای بکار گرفته شده برای انجام با یکدیگر دارند و البته در رویکرد و نگرش آنها تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. این دو روش عبارتند از: 

 

1-تحلیل اقتصادی: ارزیابی اقتصادی با جریان‌های هزینه و فایده اجتماعی سر و کار دارد. 

2-تحلیل مالی: ارزیابی مالی با جریان‌های هزینه و سود از دیدگاه سرمایه ‎گذار در ارتباط است.

مراحل آنالیز مالی عبارتند از: 

• تعیین منابع موردنیاز طرح 

• سرمایه‌گذاری ثابت 

• سرمایه در گردش 

• هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده 

• تهیه صورت درآمد 

• تهیه صورت نقدینگی 

• تهیه ترازنامه 

• تحلیل سودآوری تجاری 

• سنجش سودآوری سرمایه‌گذاری 

• تحلیل مالی

در هر حال، در نتیجه تحلیل‌ها یا آزمون‌های اقتصادی نسبت به تحلیل مالی، بعد وسیع‌تری از هزینه‌ها و سود و منفعت در نظر گرفته می‌شود. به این معنا که در زمان سرمایه‌گذاری، توجه سرمایه‌گذار به سمت منفعت مالی و ثبات منفعت است اما جامعه یا دولت به هدف‎ها‎یی از قبیل افزایش درآمد ملی، اشتغالزایی، ریشه کنی فقر و فایده‎ ها‎ی معطوف به یک جامعه نظر دارد. در نتیجه این امر، اهداف دو آزمون نیز از یکدیگر متمایز می‌شود.

به همین دلیل در صورتی که هدف ارزیابی میزان سود طرح برای جامعه و از دیدگاه ملی و در سطح کلان مد نظر باشد، از قبیل طرح های ملی، روش ارزیابی اقتصادی استفاده می‌شود.

جهت سفارش نوشتن طرح توجیهی به زبان فارسی و زبان انگلیسی  با موسسه سپینود شرق تماس حاصل فرمایید. برای تهیه طرح توجیهی جواز تاسیس نیز میتوانید با ما در تماس باشید.

تهیه شده در گروه تولید محتوی سپینود شرق

کلیه حقوق این وبسایت متعلق به موسسه سپینود شرق می باشد.