انواع فرایند ارزیابی صلاحیت (Due Diligence)

مجموعه فعالیتهایی است که یک شرکت قبل از انعقاد قرارداد انجام می دهد تا ریسک انجام معامله را کاهش داده و از زیان های احتمالی جلوگیری کند

Due Diligence (راستی آزمایی، بررسی دقیق، بازبینی موشکافانه) مجموعه فعالیت هایی است که یک شرکت قبل از انعقاد قرارداد انجام می دهد تا ریسک انجام معامله را کاهش داده و از زیان های احتمالی جلوگیری کند(منبع: فرهنگ جامع بانکداری)

شاید راستی آزمایی (ارزیابی صلاحیت) موضوع هیجان انگیزی نباشد اما فرایند مهمی است که موجب تحلیل و ارزیابی یک تملک یا ادغام در آینده، خریدار یا شریک می شود و برای هر شرکت در حال رشد در محیط کسب و کار چالش برانگیز امروز، ضروری است.
اگر می خواهید کسب و کارتان را به فروش برسانید، یا در حال بررسی ادغام هستید یا اگر می خواهید وارد قرارداد با یک تامین کننده جدید شوید، انجام کارهای لازم از جمله ارزیابی صلاحیت ، به شما دانش و اعتماد به نفس می دهد تا به آن نتیجه ای که مد نظرتان هست، دست بیابید. بنابراین شما نباید فقط قراردادها را مُهر بزنید و امضا نمایید.
هدف از ارزیابی صلاحیت ، شناسایی مسائل است؛ به طوری که بتوان آنها را در همان ابتدای راه، حل و فصل نمود. ارزیابی صلاحیت  می تواند در تعیین ارزش واقعی یا هزینه یک معامله تجاری به شما کمک کند و اطلاعات درست حاصل از آن می تواند به تنظیم و طراحی بهتر شرایط توافقنامه کمک نماید. ارزیابی صلاحیت  شما را قادر می سازد تا برای دستیابی به بهترین شرایط برای شرکتتان مذاکره کنید.
شایان ذکر است که ارزیابی صلاحیت (Due Diligence)  نباید فقط بر انطباق و برآورده شدن اهداف متمرکز شود بلکه باید برای انجام کسب و کار به شما اعتماد به نفس بدهد و درک بهتری از کسب و کارتان را برای شما به ارمغان بیاورد.
انواع فرایند ارزیابی صلاحیت
سه دسته اصلی از ارزیابی صلاحیت  وجود دارد که عبارتند از قانونی/حقوقی، مالی و تجاری. اگر چه این سه دسته، به طور سنتی از یکدیگر متمایز شده اند، اما بهترین برنامه مطالعاتی و ارزیابی صلاحیت ، مستلزم همکاری نزدیک این سه دسته است؛ زیرا اطلاعات حاصل از ارزیابی صلاحیت در یک حوزه مثلا مالی یا تجاری، می تواند برای سایر حوزه ها مفید و قابل استفاده باشد. بسیاری از رویکردها در حال حاضر یک خدمت یکپارچه و ترکیبی از این سه دسته را با هم ارائه می دهند.
قانونی / حقوقی
ارزیابی صلاحیت  حقوقی به دنبال بررسی مبانی و اصول حقوقی یک معامله است، مثلا اطمینان از اینکه آیا کسب و کار هدف، دارای حقوق مالکیت معنوی است یا خیر. این امر برای موفقیت آینده شرکت، ضروری است.
موضوعات دیگری که احتمالا در این نوع از راست آزمایی مورد بررسی قرار خواهند گرفت عبارتند از:
•    ساختار قانونی/ حقوقی
•    قراردادها
•    وام ها
•    مالکیت
•    استخدام
•    دعوی قضایی

مالی
ارزیابی صلاحیت  مالی، بر تأیید اطلاعات مالی ارائه شده و ارزیابی عملکرد اساسی کسب و کار متمرکز است.
موضوعاتی که انتظار می رود این در این حوزه مورد بررسی قرار گیرند عبارتند از:
•    درآمد
•    دارایی و ممر عایدی
•    مسئولیت ها و تعهدات مالی
•    جریان پول نقد (نقدینگی)
•    بدهی و دیون
•    مدیریت و تصدی

تجاری
ارزیابی صلاحیت  تجاری، بازاری که یک کسب و کار در آن جریان دارد را مورد توجه قرار می دهد، به عنوان مثال برقراری ارتباط با مشتریان، ارزیابی رقبا و تحلیل کاملتر و جامع تر مفروضاتی که در پشت طرح تجاری (طرح کسب و کار) قرار دارد. همه این موارد به این دلیل مورد بررسی قرار می گیرند تا مشخص شود که آیا طرح کسب و کار متناسب با واقعیت های بازار است یا خیر.
سایر انواع
سایر انواع ارزیابی صلاحیت ، حوزه هایی از قبیل مالیات، حقوق بازنشستگی (مستمری)، سیستم های فناوری اطلاعات و مالکیت معنوی را تحت پوشش قرار می دهند.