امکانسنجی ( ارزیابی ) پروژه‌ی سرمایه گذاری به روش مشارکتی BOT

در ارزیابی یک پروژه یا مطالعات امکانسنجی پروژه یا طرح توجیهی فنی اقتصادی یک پروژه پنج سرفصل ارزیابی باید انجام ‌شود: ارزیابی بازار، فنی، محیط زیستی، مالی و اقتصادی. در ادامه این پنج سرفصل به‌صورت خلاصه شرح داده شده و ارتباط میان آن‌ها بحث شده است.

در پروژه‌های مشارکتی BOT، ارزیابی‌های متفاوتی در تمامی مراحل پروژه، در تعریف پروژه، امکان‌سنجی( طرح توجیهی فنی اقتصادی)، تحلیل گزینه‌ها، بررسی پیشنهادات مناقصه، اجرای پروژه و ارزیابی نهایی انجام می‌گیرد. سازمان واگذارنده بیشتر بر ارزیابی اقتصادی تمرکز می‌کند چراکه منافع و هزینه‌های ملی را در آن می‌بیند. هرچند که نیاز دارد که اطلاعات لازم را از ارزیابی‌های فنی و مالی و تحلیل‌های اجتماعی و زیست‌محیطی پروژه به دست آورد.
تفاوت کلیدی بین صاحبان پروژه و دولت در این است که صاحب پروژه، توجه بیشتری به بحث مالی پروژه دارد، تا نرخ بازگشت بالاتری را در برابر هزینه سرمایه‌ای انجام‌شده به دست آورد و بتواند هزینه بالاتری را به ریسک‌ها نسبت دهد.
در ارزیابی یک پروژه یا مطالعات امکانسنجی پروژه یا طرح توجیهی فنی اقتصادی یک پروژه پنج سرفصل ارزیابی باید انجام ‌شود: ارزیابی بازار، فنی، محیط زیستی، مالی و اقتصادی. در ادامه این پنج سرفصل به‌صورت خلاصه شرح داده شده و ارتباط میان آن‌ها بحث شده است.

 ارزیابی یا امکانسنجی بازار
در زمان ارزیابی بازار، سازمان واگذارنده BOT، تحقیقات موضعی را بر روی بازار و محصول پروژه زیرساختی انجام می‌دهند که شامل موارد زیر می‌تواند باشد.
- مشخصات و موقعیت مشتری/ مصرف‌کننده‌های احتمالی 

• 
  قیمت، تولید و تقاضا برای محصولات مشابه موجود در بازار 
  - نظام قیمت گذاری تعرفه‌های دولت در حال و آینده
  - ظرفیت فعال و طرح های برنامه ریزی شده در تاسیسات پروژه های احتمالی رقیب
  - خصوصیات رقابتی آن بخش
  اطلاعات بازار برای تعیین حجم تقاضا و پیش‌بینی قیمت فروش خدمت یا محصول و نیز برای برنامه‌ریزی سهم بازار پروژه پیشنهادی استفاده می‌شود. همچنین در تحلیل ریسک و تحلیل حساسیت نیز از نتایج مطالعه بازار استفاده می‌شود. برای یک پروژه BOT، در بخش حمل‌ونقل باید حجم ترافیک و مسافرین پیش‌بینی شود و تغییرات تقاضا با توجه به سطح عوارض متفاوت باید ارزیابی شود.
  این ارزیابی برای برآورد میزان مصرف، که اساس برنامه‌ریزی بازار و فروش آینده محصول یا خدمت است، لازم بوده و شامل: برنامه‌ریزی تقاضا و قیمت، هزینه بهره‌برداری و مدیریت، سود وام، هزینه‌های بیمه‌ای، نرخ مالیات، نظام توزیع، نرخ تورم و تبدیل ارز، نرخ مصرف، نظام حقوقی مطلوب دولت می‌باشد. تأثیرات تغییرات آن‌ها (بخصوص کاهش تقاضا و سطح درآمد)، روی دوام مالی پروژه، باید بررسی و اندازه‌گیری شود.

ارزیابی یا امکانسنجی فنی
هدف از امکانسنجی فنی این است که مطمئن شویم که پروژه BOT از تکنولوژی مناسبی بهره می‌برد و از نظر فنی امکانپذیر است و استانداردهای مهندسی و طراحی بین‌المللی را به دست می‌آورد.

ارزیابی توسط دولت، واگذارنده صاحب پروژه و وام‌دهندگان انجام می‌شود. این ارزیابی برای اطمینان از اینکه پروژه در زمان و با بودجه تعیین‌شده به پایان می‌رسد و یا قابل بهره‌برداری با ظرفیت کامل است و همچنین بهره‌برداری به دلایل فنی کمتر از میزان برنامه‌ریزی‌شده نمی‌باشد. این ارزیابی، اطلاعات لازم برای هزینه‌های ساخت و بهره‌برداری ارزیابی فنی و اقتصادی را آماده می‌سازد.

در ارزیابی فنی یک پروژهBOT ، به موارد زیر توجه می‌شود:
- تناسب تکنولوژی‌های پیشنهادی شامل ماشین‌آلات و فرآیند، با شرایط ملی و محلی و محیطی پروژه 
- اطمینان از رسیدن به سطح تولید برنامه‌ریزی‌شده، شامل ظرفیت و کیفیت خروجی
- موقعیت، اندازه و چیدمان تأسیسات زیربنایی، شامل تحلیل شرایط زمین‌شناسی
- مالکیت زمین پروژه به‌ویژه در مواردی که شامل راه‌های دسترسی و خطوط انتقال باشد.
- ترتیبات تدارکات شامل موجود بودن یا امکان تهیه مواد خام و امکانات (utility) لازم برای پروژه
- وجود یک تیم مناسب و باتجربه مدیریتی
- وجود نیروی کار ماهر و اضافه بر آن امکان آموزش کارکنان پروژه
- جزئیات کارهای ساختمانی که باید در آن‌ها درگیر شوند
- بررسی اینکه آیا برنامه ساخت واقع‌بینانه است.
- بازبینی برآورد هزینه برای ساخت و بهره‌برداری و نیز بازنگری در اطلاعات‌ پایه مهندسی مبنای برآورد هزینه
- تعادل بین هزینه‌های ساخت اولیه و هزینه‌های نگهداری بعدی و بازسازی‌های احتمالی

ارزیابی زیست‌محیطی

بررسی سازگاری پروژه ازلحاظ محیط زیستی که در مراحل مختلف پروژه انجام می‌گیرد، باید سه هدف زیر را ارضاء کند:
- شناسایی خطرات محیط زیستی از زمان آغاز پروژه (تا خاتمه آن)
- تعریف یک تأثیر زیست‌محیطی قابل‌پذیرش (برای خطرات شناسایی‌شده)
- انتشار شاخص‌ها و استانداردهای محیط زیستی که از پیمانکاران BOT انتظار می‌رود، در هنگام توسعه، ساخت و بهره‌برداری پروژه، رعایت کنند.
- در مرحله توسعه پروژه، هنگام دعوت به ارائه پیشنهاد، دولت میزبان یا دستگاه دولتی مناقصه‌گذار بررسی از تأثیرات زیست‌محیطی طرح (EIA) انجام دهد. بررسی تأثیرات زیست‌محیطی (EIA) باید تأثیرات زیست‌محیطی هریک از گزینه‌ها و مشخصات پیشنهادی برای انجام پروژه که در انتهای فرآیند مناقصه انتخاب می‌شوند را شناسایی و ارزیابی نماید.

و مشخص کند که تمامی گزینه‌ها ازنظر تأثیر زیست‌محیطی و اجتماعی بررسی‌شده‌اند و منافع محیط زیستی و اجتماعی ناشی از اجرای آن‌ها بیشینه شده باشند. EIA و قانون عمومی محیط زیستی باید یک سری از الزامات محیط زیستی را تعریف نماید که بعداً در دعوت‌نامه شرکت در مناقصه باید گنجانده شوند.

این امر کمک می‌کند تا مناقصه گذاران الزامات خواسته‌شده را در طراحی پروژه و پیشنهاد تکنولوژی خود وارد کنند. این مسئله همچنین امکان آن را فراهم می‌کند که شرکت‌کنندگان مناقصه طی یک تصمیم استراتژیک مشخصات پروژه و گزینه‌هایی را انتخاب کنند که اثرات مخرب محیط زیستی را کاهش می‌دهد، مثلاً استفاده از تکنولوژی پاک‌تر.

در تحلیل پیشنهادها، کشور میزبان یا آژانس مناقصه‌گذار باید موارد زیر را بررسی کنند:
- برگه‌های اجرایی زیست‌محیطی در مشخصات پیشنهادشده برای پروژه توسط شرکت‌کنندگان رعایت شده‌اند.
- توافق‌نامه پروژه باید یک سیستم گزارش دهی برای ارزیابی از اجرای الزامات زیست‌محیطی را ایجاد کند. وجود چنین ماده‌ای در موافقت‌نامه تضمین می‌کند که طراحی، اجرا و بهره‌برداری پروژه می‌تواند به مشخصات محیط زیستی توافق شده دست یابد. و به همین ترتیب، شرکت پروژه نیز باید مجبور شود که این موارد را در تمام قراردادهای خود مانند قرارداد ساخت اجرا و قرارداد بهره‌برداری لحاظ کند.

- برای پروژه‌هایی که می‌تواند یک تأثیر عمده بر محیط‌زیست داشته باشد، توافق‌نامه پروژه و قراردادهای ساخت و بهره‌برداری و نگهداری (O&M) باید طرف‌های قراردادی را الزام به بررسی، عمل و / یا حل تأثیر نامناسب زیست‌محیطی مشخص‌شده نمایند.

ارزیابی یا امکانسنجی مالی
ارزیابی مالی با هدف تضمین مالی یک پروژه BOT است که نشان دهد این پروژه ازلحاظ مالی مستقل بوده و منابع مالی مناسبی برای پوشش هزینه‌های اجرای پروژه مطابق زمان‌بندی وجود دارد. دوام مالی پروژه بستگی به عوامل زیادی ازجمله هزینه ساخت و بهره‌برداری، بازگشت سرمایه مورد انتظار، هزینه افزایش تأمین مالی برای پروژه دارد.

همچنین برای اینکه مشخص گردد که کدام‌یک از گزینه‌های مختلف به بازگشت جریان مالی بیشتر منتهی می‌شود، نیازمند انجام ارزیابی مالی هستیم.

ارزیابی مالی یک پروژه BOT، هزینه‌های پولی موردنیاز برای ساخت و بهره‌برداری پروژه و بازگشت پولی پروژه مربوط به بعد از مدت ساخت را مشخص می‌کند. میزان تمرکز بر روی جریان مالی سالانه، از یک پروژه به پروژه دیگر می‌تواند تغییر نماید، اگرچه یک صاحب پروژه همیشه باید ترازنامه سالانه و حساب سود و زیان پروژه را باهدف محاسبه سود کسب‌شده و مالیات اعمالی به شرکت پروژه با دقت بالاتری نسبت به دولت برآورد نماید.
لذا مشاهده می‌شود که همه ذینفعان یک پروژه BOT، علاقه‌مند هستند که ارزیابی‌ مالی از پروژه داشته باشند:

- دولت نیاز دارد تا هزینه‌های پولی و سود را به‌عنوان مرحله اولیه در ارزیابی اقتصادی برآورد نماید. همچنین انجام یک ارزیابی مالی به دولت این امکان را می‌دهد تا بررسی نماید که آیا جریان مالی پروژه به‌تنهایی برای تأمین حداقل بازگشت سرمایه مناسب به صاحب پروژه بخش خصوصی، کافی می‌باشد یا آنکه نیاز به مشارکت بخش عمومی است. علاوه بر این، دولت ممکن است نیازمند یک مدل مالی برای بررسی پیشنهادات در مناقصه انتخاب پیمانکاران باشد.
- ولی صاحب پروژه به هر دو جریان‌های مالی ساخت و بهره‌برداری نگاه می‌کند تا دوام مالی پروژه را چک کند و بررسی کند که آیا شرکت پروژه خواهد توانست همه ملزومات مالی آن را (شامل وام‌های دریافتی) تامین نماید. با استفاده از ارزیابی مالی پروژه، صاحب پروژه می‌تواند میزان شکاف (GAP) سرمایه‌ای که باید توسط مشارکت بخش عمومی برگردد، تأثیر نسبت‌های مختلف وام و سرمایه، میزان ریسک و بازگشت سرمایه هریک از روش‌های تأمین مالی را برآورد نماید.
از نگاه دیگر سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به ارزیابی مالی هستند برای آنکه متقاعد شوند که بازگشت سرمایه مورد انتظار از انجام این پروژه BOT در مقایسه با آنچه می‌تواند از دیگر سرمایه‌گذاری‌ها با همان ریسک یا ریسک کمتر به دست آوردند، قابل‌قبول است.
وام‌دهندگان بررسی می‌کنند که پروژه می‌تواند وام آن‌ها را با یک سود مناسب بازپرداخت کند. آن‌ها معمولاً خواهان انجام یک تحلیل حساسیت با توجه به ساختار ریسک پروژه هستند که، نشان‌دهنده یک نرخ بازپرداخت مناسب برای وام بوده و بازپرداخت بدون وقفه وام از زمان پرداخت آن را تضمین نماید. درحالی‌که تعدادی از وام‌دهندگان ممکن است به ارزیابی مالی صاحب پروژه و برآورد تقاضا علاقه‌مند باشند. بعضی از مؤسسات مالی بین‌المللی انجام این ارزیابی مستقل مالی را برای وام‌دهندگان به عهده می‌گیرد.

ارزیابی یا امکانسنجی اقتصادی
هدف کلیدی در یک ارزیابی اقتصادی بررسی امکان مشارکت پروژه BOT در اهداف توسعه‌ای دولت برای کل اقتصاد ملی و به‌عبارت‌دیگر، اولویت پروژه در برنامه توسعه زیربناهای کشور است.تمرکز ارزیابی اقتصادی بر بهترین استفاده از منابع کشور است تا اینکه فقط بازگشت پولی به شرکت پروژه را در نظر بگیرد. این نوع ارزیابی همچنین شامل یک ارزیابی از روش‌های جایگزین برای رسیدن به اهداف توسعه کشور است. معمولاً یک ارزیابی اقتصادی از پروژه BOT موارد زیر را انجام می‌دهد:
- این ارزیابی با هزینه‌های پولی و سودها، که در ارزیابی فنی، ارزیابی تجاری و ارزیابی مالی تعیین می‌شوند، آغاز می‌گردد و شامل هزینه‌ها و سرمایه موردنیاز ساخت و بهره‌برداری و درآمد حاصل از عوارض پرداختی استفاده‌کنندگان خدمات پروژه می‌باشد. تحقیق بازار که برای ارزیابی تجاری آماده‌شده است. همچنین در هر دو ارزیابی مالی و هم ارزیابی اقتصادی نیز بکار گرفته می‌شود.

- این هزینه‌ها و درآمدها پولی باید با توجه به هزینه‌ها و سودهای اقتصادی اصلاح گردد. هرکجا قیمت بازار، با هزینه‌های واقعی منابع به دلایلی مثل سوبسیدها و کنترل مبادله ارزهای خارجی و محدودیت تجارت خارجی، متناسب نباشد باید از هزینه‌های سایه (نگاه کنید به هزینه‌های سایه در زیر)، به‌عنوان ارزش هزینه‌ها و سودها استفاده شود.
- در بررسی‌ها، هر جا ممکن باشد باید به هزینه‌ها و منافع اقتصادی پروژه ارزش پولی تخصیص داد. این هزینه‌ها و منافع اقتصادی شامل اثر اجرای پروژه بر توسعه اقتصادی کشور میزبان، پیشرفت پروژه‌ها و استخدام در صنایع دیگر، انتقال تکنولوژی، مهارت نیروی کار و محیط‌زیست می‌باشد.
- ارزیابی اقتصادی توزیع هزینه‌ها و منافع (به‌دست‌آمده و ازدست‌داده شده) بین بخش‌های مختلف و گروه‌های درآمدی متفاوت جامعه را بررسی می‌کند. این بررسی می‌تواند به دولت در تعیین سوبسیدها و کمک‌های لازم برای جبران آسیب‌های وارده به گروه‌هایی که از پروژه زیان می‌بینند کمک کند.
- ارزیابی اقتصادی بررسی می‌کند چگونه درآمد حاصل از پروژه و تأثیراتش بر اقتصاد می‌تواند به‌عنوان نتیجه، تغییر در عوامل کلیدی مانند هزینه‌های سرمایه‌ای، تقاضا و مخارج و شرایط محیط زیستی تغییر نماید. این تغییرات در یک تحلیل حساسیت اندازه گرفته خواهد شد.
- از دیدگاه عوامل ذینفع در یک قرارداد BOT، دولت بیشترین علاقه را به ارزیابی اقتصادی دارد چراکه این ارزیابی در کل به بازگشت اقتصادی واقعی به کشور توجه دارد تا اینکه بازگشت مالی به شرکت پروژه. هرچند که صاحب پروژه ممکن است برای پشتیبانی از پیشنهادش در مناقصه یا حداقل کنترل ارزیابی دولت خود یک تحلیل اقتصادی را انجام دهد. این امر می‌تواند نشان‌دهنده اهمیت عوامل مختلف بر سود اقتصادی پروژه، به‌عنوان عامل تصمیم‌گیری در مناقصه رقابتی باشد. عوامل مؤثر بر درآمد پروژه مانند سطح عوارض می‌توانند تأثیر مهمی بر روی سود اقتصادی پروژه داشته باشد، لذا صاحب پروژه ممکن است بخواهد تأثیر ساختار مختلف عوارض یا جدول زمانی ساخت را بر روی سود خالص اقتصادی پروژه مدل کرده (و برای انتخاب سطح عوارض یا زمان ساخت پیشنهادی استفاده نماید.)

یک چهارچوب برای ارزیابی اقتصادی و مالی دولت
یک مدل جامع برای ارزیابی اقتصادی و مالی تمامی پروژه‌های زیربنایی وجود ندارد. هر مدل باید با شرایط پروژه خاص تطبیق داده شود. این بخش یک چهارچوب ارزیابی برای کشور میزبان معرفی می‌کند که شامل اصول کلی و یک فرایند سامانمند برای کاربرد آن اصول در پروژه BOT می‌باشد. این چهارچوب قصد دارد تا تضمین کند که بهترین تصمیم اتخاذشده و بالاترین ارزش پولی از کاربرد منابع داخلی کشور و سرمایه خارجی به‌دست‌آمده است. این تحلیل باید قبل از دعوت به ارائه پیشنهادات مناقصه صورت گیرد.

توجه به اهمیت سرمایه‌گذاری زیربنایی برای توسعه ملی، لازمه درک درست از ارزش خالص اقتصادی یک پروژه BOT است. هزینه‌ها و سودهای گسترده اقتصادی ممکن است منتج به بازگشت سرمایه بالا برای یک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نگردد. و هدف از مشارکت بخش خصوصی ممکن است متناقض با اهداف و اولویت‌های ملی باشد. به‌علاوه، دولت همچنین نیاز خواهد داشت که تأثیرات اجتماعی و توزیع منافع ناشی از سرمایه‌گذاری در یک پروژه خاص زیربنایی و تأثیر این سرمایه‌گذاری روی توزیع درآمدها و روی گروه‌های اجتماعی مختلف و توزیع جغرافیایی مختلف را بررسی نماید.

این بخش ابتدا اصول اساسی لازم برای چهارچوب ارزیابی اقتصادی و مالی را تعریف می‌نماید و سپس مراحل کلیدی در فرآیند ارزیابی BOT شامل: مشخص کردن اهداف پروژه، گزینه‌ها، ارزیابی مالی، ارزیابی اقتصادی- اجتماعی و آنالیز حساسیت را شرح می‌دهد.

مطالب مرتبط:

تحلیل حساسیت نرخ بازگشت داخلی (Sensitivity of IRR) در طرح توجیهی

تحلیل حساسیت، تحلیل ریسک و نااطمینانی

سهم بازار چیست ؟

ابعاد ارزیابی طرح‌های توجیهی، فنی اقتصادی

تحلیل حساسیت نرخ بازگشت داخلی (Sensitivity of IRR) در طرح توجیهی

ارزیابی پروژه

چهارچوب ارزیابی پیشنهادی بر اساس تحلیل هزینه – فایده می‌باشد که در آن‌یک ارزش پولی را، در هر جا که ممکن است، برای همه هزینه‌ها و فایده‌های مالی، اقتصادی و اجتماعی در طول عمر پروژه BOT در نظر گرفته است. اصول پایه‌ای این تحلیل مانند آنچه در زیر آمده است می‌باشد:
- در اکثر موارد، دوره عمر مفید پروژه، طول عمر مورد انتظار برای بادوام‌ترین دارایی‌های عمده پروژه در نظر گرفته می‌شود. سپس با یک نرخ تنزیل، سودها و هزینه‌های آتی به ارزش خالص فعلی (NPV) تبدیل می‌شوند.

چک ‌لیست ارزیابی اقتصادی و مالی پروژه‌های BOT
1- تعیین اهداف پروژه در قالب برنامه کلان (توسعه) زیرساخت‌ها 

2- تعریف گزینه‌ها برای تأمین مالی از بخش عمومی و خصوصی و گزینه‌های فنی متفاوت 

3- آیا یک قرارداد BOT برای این پروژه مناسب است؟ 
- آیا دولت نیاز به کنترل استراتژیک طولانی‌مدت روی این تأسیسات دارد؟
- آیا به سرمایه‌گذاری اولیه قابل‌توجه نیاز دارد؟
- آیا فرصتی برای افزایش کارایی در ساخت/ یا بهره‌برداری وجود دارد؟
- آیا غالب هزینه‌های سرمایه‌گذاری با استفاده از عوارض دریافتی از بهره‌برداران قابل جبران است؟
- آیا عوارض دریافتی از بهره‌برداران ازنظر سیاسی و افکار عمومی قابل‌پذیرش است؟ و به‌راحتی قابل‌جمع آوری است؟
4- تعیین دوره عمر پروژه برای ارزیابی
5- تعیین نرخ نزول مناسب
6- ایجاد یک مدل صفحه گسترده در اکسل
7- محاسبه هزینه‌ها و درآمدهای پروژه در ردیف‌های مالی بر اساس تحلیل مالی و ارزیابی فنی
8- آیا قیمت‌های (موجود) بازار، ارزش اقتصادی هزینه‌ها و درآمدهای پروژه را نشان می‌دهد؟ اگر این‌گونه نیست، محاسبه قیمت‌های متناسب.
9- منابع مالی فراتر و حاشیه‌ای پروژه برای کاهش قیمت‌های خدمات قابل‌تعریف می‌باشد؟
10- در نظر گرفتن تأثیرات اجتماعی و محیط زیستی هر گزینه و مزیت ویژه آن برای هر منطقه یا گروه درآمدی متفاوت.
11- شناسایی ریسک‌های کلیدی و انجام یک آنالیز حساسیت برای برآورد تأثیر احتمالی این ریسک‌ها روی امکان‌سنجی اقتصادی و مالی (پروژه)
12- مقایسه گزینه‌ها و توصیه (یک گزینه برتر) بعد از مقایسه مزایا و معایب (هر گزینه)
- اجزایی از تحلیل که می‌توانند در قالب فاکتورهای پولی بیان گردند باید بر روی یک صفحه گسترده با ردیف‌های مجزا برای هر نوع هزینه و سود تنظیم کردند.
- اصولاً پایه پولی بکار گرفته‌شده در تحلیل‌ها بر اساس پول محلی می‌باشد ولی در صورت نیاز می‌توان ارز دیگری را نیز استفاده نمود. به‌شرط آنکه از این ارز به‌طور ثابت استفاده‌شده و نرخ مبادله ارز (با پول محلی) ثابت باقی بماند.
- تحلیل باید بر اساس قیمت واقعی، ولی با امکان لحاظ تورم نسبی قیمت‌ها، صورت گیرد. این مسئله به این دلیل است که در ارزیابی سرمایه‌گذاری، آنچه اهمیت دارد ارزش واقعی است. تورم عمومی (نه منحصر به یک محصول یا خدمات خاص) به‌آسانی ارزش پولی را با درصدی مشخص افزایش می‌دهد، بااین‌وجود درصورتی‌که وام با نرخ بهره ثابت پرداخت شود، جریان مالی می‌تواند ثابت باقی بماند.
نرخ نزول باید در ردیف‌های واقعی بیان گردد. این نرخ برای دولت باید هزینه واقعی سرمایه بخش عمومی را که توسط نرخ واقعی درآمد توسط پروژه‌های مشابه بخش خصوصی به دست می‌آید، بیان کند.
هزینه‌ها و درآمدهای پروژه باید بر محتمل‌ترین تخمین‌ها بنا گردد، و از تخمین‌های خوش‌بینانه پرهیز گردد. در حالت ایده آل ارزش پروژه باید از برآورد ارزش هریک از متغیرها، که از مجموع ارزش‌های محتمل آن معیار بر اساس وزن آماری درآمدهای حاصل محاسبه می‌گردد، به دست آید. بااین‌وجود یک برآورد توسط افراد خبره، درصورتی‌که اطلاعات کافی برای محاسبه یک توزیع احتمالاتی دقیق وجود داشته باشد، قابل‌قبول است.

با اقتباس و اندکی تغییرات از کتاب: راهنمای توسعه زیر ساخت ها از طریق پروژه های ساخت و بهره برداری واگذاری
ترجمه: دکتر مصطفی خانزادی و دکتر گرشاسب خزائنی

تهیه شده در موسسه مطالعات راهبردی سپینود شرق

کلیه حقوق این وبسایت متعلق به موسسه سپینود شرق می باشد.